Os xirasois cegos

"Sabían polo alférez capelán que non todos os condeados a matar eran xa fusilados. Intervencións de familiares, recomendacións especiais, xestos arbitrarios de graza, ían reducindo o número de executados a medida que pasaban os meses. Sabíase de moitos que ían da cuarta galería á Prisión de Dueso, ou a Ocaña ou a Burgos. Por iso só pensaban en que pasase o tempo, que discorrese todo o lenta e brutalmente que quixese, pero que houbese unha semana máis, un día máis, incluso unha hora máis. Seguramente esa era a razón pola que todos tentaban pasar desapercibidos, desleídos no gris sucio das paredes da cela colectiva.
Os primeiros meses, cando aínda o frío estaba fóra dos seus ósos, había sempre alguén que, encaramado aos barrotes da fiestra que daba ao patio, gritaba ¡Viva a República! cando os da cuarta, ao amencer, ían subindo aos camións. Adeus, compañeiro, adeus, amigo. Vingarémoste. Con todo, aos poucos, eses acenos fóronse apagando, fixéronse escuros como se foi escurecendo o amencer."

Alberto Méndez: « Los girasoles ciegos ». Ed. Anagrama

"Unha fotografía do xeneral Franco con gorro cuarteleiro colgaba, rideiro e fera, da parede do fondo xunto a un crucifixo de madeira. Aquela sala baleira, antes aula escolar a xulgar polo enorme encerado que cubría a parede do fondo, recollía o son dunha actividade enérxica no exterior que se traducía no eco incesante de portazos, ordes taxantes e pasos apresurados. Pero alí dentro prevalecía o silencio. Os tres soldados de custodia permanecían como estatuas ao fondo do aula, non como estatuas
guerreiras senón coa inmobilidade de fatígaa, sen épica. Juan lembrou demasiadas cousas ao mesmo tempo e sentiu demasiados medos para seguir en pé. Apoiou unha man sobre o pupitre do secretario que estaba á súa dereita, tratando de non deixarse levar polo vértigo, pero un manotazo inmisericorde do ilustrador de estandartes fíxolle perder o equilibrio e caer de costas sobre o caderno. Recibiu outro golpe, esta vez nas costas, mentres o albino lle berraba que ti asines, fillo de puta. Podía telo feito máis rápidamente, pero incorporouse cunha premiosidade doorosa. Si, señor, acertou a dicir. Deixouse caer coa suavidade das pálpebras do bebedor de éter e quedou tendido no chan, enrollado sobre si mesmo.
Facía moito frío. En parte a fame, en parte a dor, en parte o medo, en parte a súa condición de vencido, mantiveron a Juan Senra nun estado de semiinconsciencia no que penetraban os movementos, pero non as palabras. Dous homes arrastrábano polos pés ata un lugar húmido e escuro onde había outras persoas inmóbiles. A porta pechouse con forza e, antes de perder completamente o sentido, alguén lle pasou un brazo por detrás, levantouno suavemente e preguntoulle Juan, que che fixeron? Sentiuse protexido cando oíu que lle chamaban polo seu nome e deixouse rodar pola inconsciencia.
Cando o trasladaron á noitiña xunto cunha reata de presos ao cárcere, non soubo ben por que todos foron enviados á cuarta galería e el, con todo, á segunda. O cárcere tiña unha xerarquía perfectamente establecida: na segunda galería esperaban os que ían ser condeados a morrer, na cuarta contaban os minutos quen xa foran condenados."

Alberto Méndez: « Los girasoles ciegos ». Ed. Anagrama

"Unha das cousas que máis me sorprende é que, inevitablemente, todos
tiñamos lembranzas da guerra civil, do cerco de Madrid, dos acosos das
bombas e dos obuses. Con todo nunca falabamos diso.
No colexio, Franco, José Antonio Primo de Rivera, a Falange, o Movemento
eran cousas que apareceran por sorpresa, que caeran do ceo para poñer orde no caos, para devolver aos homes a gloria e a cordura. Non había vítimas, eran heroes, non había mortos, eran caídos por Deus e por España, e non había guerra porque a Vitoria, ao
escribirse con maiúscula, era algo máis parecido á forza da gravidade
que á resolución dun conflito entre os homes."

Alberto Méndez: « Los girasoles ciegos ». Ed. Anagrama